دورهمی صاحبان ایده و نیازمندهای فناورانه
به گزارش مداربسته سامانه نظام نیازها و ایده ها (نان) از طرح های وزارت علوم، برای کاربردی کردن پژوهشها است که به تازگی به راه افتاده است، اما حالا سوالات پیرامون موفقیت این سامانه، تناسب آن با سامانه های مشابهی که پیش تر معرفی شده بودند و بازیگری کلی این سامانه در توسعه اقتصاد دانش بنیان مطرح است.
به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از شروع انتخاب بر بروز و ظهور تولید علم در جامعه تاکید کرده و به دنبال راه هایی برای افزایش ضریب این نفوذ بوده است. محمد علی زلفی گل ضمن تشریح برنامه های خود در جلسه رای اعتماد (۲ شهریور ۱۴۰۰) برای این وزارتخانه اظهار داشته بود: نظام های سنجشی و انگیزشی شایسته ای ایجاد می نماییم. با این کار، دانش پژوهان، دانشمندان و اعضای هیأت علمی انگیزه لازم برای تحقیقات کاربردی خواهند داشت و برای این منظور برنامه دارم.
علاوه بر این، شیوه نامه ای برای نظام پیشنهادات تدوین کرده ام و اگر مورد اعتماد شما نمایندگان باشم، در چهار سال این نظام را برای کاربردی کردن تحقیقات؛ بخصوص در بخش پایان نامه و رساله های دکتری ایجاد می کنم.
به نظر می رسد زلفی گل در این بخش از سخنان خود به سامانه نان اشاره می کند که هر چند در روز رای اعتماد طرحی اولیه و کلی بود، پس از نزدیک به هشت ماه تلاش و هماهنگی ها به تازگی در وزارت علوم رونمایی گردید و الان در دسترس پژوهشگران و صاحبان صنایع و وزارت خانه های مختلف است.
البته طرح اولیه و ابتدایی این سامانه از مدت ها قبل برای زلفی گل مطرح بوده و وی در سال ۸۵ در مقاله ای به نام «ساختارهای دانش مدار عصر دانایی» (رهیافت، شماره ۳۷) توانمندسازی علمی را منوط و مشروط به تقویت ساختارهای دانایی محور دانسته و ساختارهای دانایی محور را ایجاد پایگاه نمایه سازی علم و فن بومی، بانک ملی ایده و مرکز نمایه سازی مسائل حل نشده علمی می خواند.
وی با افزودن معاونت جدید فناوری و نوآوری به ساختار وزارت علوم که کمی پس از انتصاب بعنوان وزیر علوم، تحقیقات و فناوری محقق شد، این روند را ادامه داد و به تدریج اخبار هم فکری ها و نشست های اولیه راه اندازی سامانه ای برای طرح ایده ها و نیازها ذیل معاونت فناوری و نوآوری منتشر گردید.
از آنجایی که موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) وظیفه تدارک و راه اندازی این سامانه را برعهده گرفته بود، وزیر علوم به همراه رئیس این موسسه و معاونت فناوی، جلسات مختلفی با رئیس و مشاوران موسسه استناد علوم و پایش فناوری برگزار کرد و در نهایت ۱۴ فروردین گزارشی به هیات دولت در مورد این سامانه داد.
سامانه نان ۱۰ اردیبهشت با حضور خبرنگاران رونمایی گردید و تابحال یک میلیون و ۷۵۶ هزار و ۱۱۰ ایده یا طرح و پیشنهاد و چهار هزار و ۸۶۰ نیاز یا مسئله در آن ثبت شده است. هر چند «نان» در بعضی بخش ها هنوز کامل نشده یا درحال تغییر است و برخی قسمت ها مانند گزارشات تحلیلی آزمایشی راه اندازی شده و قابل استناد نیست.
امید رضایی فر این سامانه بخش های مختلفی دارد؛ ولی به صورت خلاصه میتوان آنرا این طور تعریف کرد: صاحبان صنایع، شرکت های دانش بنیان و نهادها اگر نیازی دارند، می توانند آنرا در نان ثبت کنند و پژوهشگران و دانشمندان می توانند ایده خویش را در پاسخ به آن نیاز وارد سامانه کنند و فعلاً امکان ثبت ایده به صورت مستقل وجود ندارد؛ البته مقرر است با گذشت زمان و پیشرفت سامانه ثبت ایده های مستقل هم ممکن شود.
امید رضایی فر سرپرست دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد این که چه زمانی امکان ثبت ایده ها وجود دارد به صورت مستقل و بدون این که قبلا نیازی برای آن ثبت شده باشد، اظهار داشت: رویکرد سامانه در مرحله اولیه رونمایی ثبت نیازهای دستگاه های اجرائیست و اجبار به دریافت ایده هایی وجود دارد که در امتداد رفع یک نیاز ثبت شده باشد.
وی افزود: در این مرحله بیشتر سعی شده تا از ظرفیت مراکز علمی و پژوهشی کشور جهت رفع نیازهای ثبت شده استفاده و بازخوردهای لازم دریافت شود. عرضه ایده صرف و بدون نیاز ثبت شده در مرحله بعد سامانه قرار دارد و از نیمه دوم سال اجرا می گردد.
سامانه نان. صفحه اول
بخشی از مختصات و مزایای سامانه نان به قول وزیر علوم شامل تکمیل ساختار موجود بدون هزینه جدید و دخالت در اجرا به کمک موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری، کاربردی سازی پایان نامه های ارشد و دکتری بر مبنای حل نیازهای کشور (تحقیقات نیازمحور)، نیازسنجی و نیاز آرایی و اولویت بندی نیاز و تعریف میدان بازی جدید، تدوین نظام مند و پویای اولویت های تحقیقاتی و ترسیم نقشه جامع نیاز توانمندی صنعتی دانشگاهی کشور، افزایش راندمان پشتیبانی از نخبگان پارک های علم و فناوری شرکت های دانش بنیان است.
از اهداف اصلی اجرای این طرح علاوه بر کاربردی کردن تحقیقات مراکز علمی، برانگیختن احساس مشارکت همه محققان و نخبگان علمی و ایجاد طوفان فکری ملی است.
همچنین سهولت کاربری؛ فراهم کردن امکان ثبت نام سری کاربران و ثبت اطلاعات نیاز یا ایده با چند کلیک دسترسی سهل به فرم ها، بهره بردن از پیشنهادات هوشمند در فرآیندهای مختلف سامانه و عرضه گزارش نمودارها و داشبوردها؛ عرضه گزارش های کاربردی در سامانه به مدیران و سایر اشخاص درگیر است.
محمد جواد دهقانی رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلامی هم در توصیف سامانه نان اظهار داشته بود: مهم ترین جایگاه این سامانه در بحث عدالت پژوهشی، ایجاد فضایی یکسان برای افراد خلاق است که قادر به عرضه ایده خود بر مبنای نیاز ثبت شده در سامانه هستند.
وی با تاکید بر واگذاری بدون رانت طرح ها به افراد اظهار داشت: این سامانه فرصت یکسانی در اختیار پژوهشگران قرار می دهد بدون در نظر گرفتن اینکه پژوهشگر از کدام دانشگاه است. شفافیت مهم ترین خصوصیت این سامانه در مقایسه با سامانه های دیگر است.
آیا واقعا به «نان» نیاز داشتیم؟
البته سامانه نان نخستین سامانه از این دست برای طرح دستاوردهای علمی و ابتکارات نیست و سامانه های مشابه دیگری مانند سامانه های فن بازار (معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری)، سمات ملی، ساجد (دانشگاه آزاد اسلامی) ساتع (متعلق به شورای عالی عتف)، ساجد (متعلق به دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم) و توانیران (متعلق به وزارت صنعت، معدن و تجارت) پیش تر راه افتاده بودند و برخی مانند فن بازار شاید از یک دهه قبل تابحال فعال می باشند. وجود همین سامانه ها با کاربری های مشابه؛ اگر نه کاملا مانند «نان»، دلیل راه اندازی سامانه ای جدید را با سوال روبرو می کند.
با وجود این به قول مسؤلان وزارت علوم، مقرر است سامانه نان ضمن رفع نقصها این سامانه ها آنها را یکپارچه و به هم متصل و بعنوان سامانه ای جامع دراین زمینه برای صاحبان نیاز و مالکان ایده عمل کند.
افزون بر این، رضایی فر در مورد وصل شدن سامانه های مشابه سامانه نان مانند فن بازار ملی ایران و سامانه های دیگر به نان گفت: بنا بر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص ایجاد و ارتقای سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی و نوآوری، وزرات علوم، تحقیقات و فناوری موظف به ایجاد و توسعه این ساختارها در حوزه پژوهشی و فناوری شده است.
نظام ایده ها و نیازها بعنوان یکی از این موارد مرجعی برای هم رسانی و اتصال تمام سامانه های پژوهشی کشور و ساماندهی تحقیقات نیازمحور است و تابحال با اغلب سامانه های همکار پژوهشی مکاتبه انجام شده و وب سرویس و زیرساخت ارتباطی لازم آن مهیا شده است. سامانه های ساتع، ساجد و توانیران به سامانه نیاز متصل شده و داده های سامانه مشابه در چارچوب فایل های اکسل دریافت و در سامانه نان درون دهی شده است.
سعید رضایی شریف آبادی یکی از اعضای گروه مشاوران سامانه نان هم در گفتگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد شکل دهی سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان)، همینطور دستاوردهای فناوری و نیازها در این عرصه گفت: ایده تشکیل این سامانه به صورت کلی ایده خوبی است. البته مراکز مختلف کارهای موازی و مشابهی دراین زمینه انجام می دهند که هر کدام نیازهای بخشی را برطرف می کند.
وی اضافه کرد: یکپارچگی سامانه ها مشکلی است که از گذشته های دور وجود داشته و هنوز هم درگیر آن هستیم. ما به میان کنش پذیری داده های این گونه سامانه ها نیاز داریم که همه ذی نفعان را به هم وصل کند تا امکان تبادل اطلاعات بین آنها برقرار شود.
سعید رضایی شریف آبادی در رونمایی سامانه نان مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه الزهرا (س) اشاره کرد: مشکل ما در تجربیات ناموفق قبلی این بوده که همه ذی نفعان جهت پیشبرد اهداف سامانه همکاری و مشارکت لازم را نمی کردند.
در همین حال دکتر ابوالفضل باقری عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در مورد موازی کاری دراین زمینه به سبب وجود سامانه های مشابه در گفتگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا توضیح داد: به صورت کلی وجود بازیگران مختلف در حوزه علم و فناوری مشکلی نیست و به ذات خود مشکلی ایجاد نمی کند، به شرطی که این بازیگران نقش های مکمل ایفا کنند.
وی افزود: اگر بازیگران مختلف اصرار به انجام کارهای مشابه و تکراری داشته باشند، مداخله و موازی کاری می شود ولی اگر نقش مکملی باشد، هم افزایی صورت می گیرد. حوزه علم و فناوری فقط یک متولی نمی خواهد و متولیان مختلف باید با هم هماهنگ باشند؛ بخشی از آنها دولتی هستند و این هم افزایی در هیات دولت ممکنست.
ابوالفضل باقری، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
آیا ایده های ثبت شده در نان، دزدیده نمی شوند؟
در حالی که مبحث ثبت مالکیت فکری و معنوی در ایران در مورد بسیاری محصولات فرهنگی، هنری، و اختراعات علمی و طرح ها از مدت ها قبل با سوال روبرو بوده است، حالا این سوال وجود دارد که آیا طرح های ثبت شده در سامانه نان با مشکل کپی شدن توسط ذی نفعان دیگر روبرو نمی شوند؟ سرپرست دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم در این مورد گفت: هم اکنون عرضه ایده برای نیازهای ثبت شده در سامانه امکان پذیر است و در مورد رعایت مالکیت معنوی ایده های عرضه شده به همه افرادی که نیازی را ثبت و یا ایده ای را عرضه می کنند، گواهی ثبت اولیه داده می شود.
همچنین ارتباط سامانه نان از راه وب سرویس با سامانه ثبت اختراع مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور متعلق به قوه قضاییه درحال نهایی شدن است و امکان استعلام وضعیت ثبت و مالکیت حقوقی ایده های عرضه شده در سامانه محقق می شود. در ضمن از تمام ذینفعان سامانه در مورد رعایت حقوق مالکیت معنوی اشخاص دیگر تعهدنامه گرفته می شود، گواهی های ثبت عرضه شده توسط سامانه قابل استناد است.
سوال دیگر پیرامون «نان» ضروری بودن ثبت ایده و نیاز در سامانه نان بوسیله ی یک کارگزار است. سرپرست دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم در این مورد اظهار داشت: برای ثبت به صورت اولیه نیازی به مداخله کارگزاری های ارزیابی نیست و بعد از ثبت اولیه توسط کاربر سامانه، در مرحله اتصال نیاز پرداز و ایده پرداز کارگزاری های ارزیابی نیاز و ایده در صورت تمایل هر دو طرف دراین زمینه کمک می کنند.
در حال حاضر۱۵ دانشگاه برتر کشور بعنوان کارگزار ارزیابی نیاز ایده ثبت شده اند و ایده ها و نیازها را ارزیابی می کنند تا در مراحل بعد هر کدام از آنها به سرانجام برسد، در مراحل بعدی موسسات پژوهشی و پارک های علم و فناوری به لیست کار گزاری سامانه اضافه می شوند.
همچنین به قول رضایی فر میزان دسترسی به سامانه نان باتوجه به موقعیت بازدیدکننده ها اشاره کرد: میزان دسترسی برای تمام کاربران برای ثبت ایده و نیاز و جست وجوی موارد منطبق یکسان تعریف شده است. تنها سازمان ها و نهادهای خاص و در مواردی که خود آن سازمان درخواست حفظ محرمانگی نیاز یا سازمان متقاضی نیاز را داده باشد، اعمال خواهد شد. در غیر این موارد سعی شده سامانه برای عموم پژوهشگران و ایده پردازان کشور در دسترس باشد.
وی در مورد این که چه زمانی امکان ثبت ایده ها به صورت مستقل وجود دارد، اظهار داشت: رویکرد سامانه در مرحله اولیه رونمایی ثبت نیازهای دستگاه های اجرائیست و اجبار به دریافت ایده هایی وجود دارد که در امتداد رفع یک نیاز ثبت شده باشد.
در این مرحله بیشتر سعی شده تا از ظرفیت مراکز علمی و پژوهشی کشور جهت رفع نیاز های ثبت شده استفاده گردد و بازخوردهای لازم دریافت شود. عرضه ایده صرف و بدون نیاز ثبت شده در مرحله بعد سامانه قرار دارد و از نیمه دوم سال اجرا می گردد.
«نان» موفق خواهد شد؟
با همه این موضوعات، پیش بینی موفقیت یا شکست سامانه نان به علل مختلف ازجمله جدید بودن آن و راه اندازی آزمایشی برخی بخش ها هنوز زود است. رضایی شریف بادی معتقد است: مشکل ما در تجربیات ناموفق قبلی این بوده که همه ذی نفعان جهت پیشبرد اهداف سامانه همکاری و مشارکت لازم را نمی کردند.
سردبیر فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی (کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی) و گنجینه اسناد (سازمان اسناد و کتابخانه ملی) اضافه کرد: ما هیچ مشکل زیرساختی، سخت افزاری یا نرم افزاری در ایجاد سامانه نان نداریم، بلکه چالش اصلی باورپذیری و اعتماد به منفعت این سامانه در میان کلیه ذینفعان است که باید با فرهنگ سازی و تاکید بر فواید سامانه آنرا ترویج نماییم تا همه ذی نفعان در توسعه آن مشارکت کنند.
وی ضمن استفاده از تجربیات مختلف علمی همچون ظرفیت بیشتر از ۴۴۰ انجمن علمی در کشور برای توسعه این سامانه اشاره کرد: وزارت علوم می تواند با عقد قرارداد و یاری گرفتن از انجمن های علمی ضعف در مشارکت در سامانه هایی مانند نان را حل کنند.
این سامانه می تواند حلقه وصل همه ذی نفعان باشد به شرطی که همه این مساله را باور کنند، اگر فقط وزارت علوم و تعداد معدودی از ذینفعان آنرا بپذیرند، مشخص نیست این سامانه بالقوه مشکل گشا، در وصل کردن ارتباط بین ایده ها و نیازها، تا چه میزان موفق شود.
رضایی شریف آبادی اظهار داشت: ما هیچ مشکل زیرساختی، سخت افزاری یا نرم افزاری در ایجاد سامانه نان نداریم، بلکه چالش اصلی باورپذیری و اعتماد به منفعت این سامانه در میان کلیه ذینفعان است که باید با فرهنگ سازی و تاکید بر فواید سامانه آنرا ترویج نماییم تا همه ذی نفعان در توسعه آن مشارکت کنند.
باقری هم در مقایسه سامانه فن بازار و سامانه نان می گوید: مخاطبان و رویکرد های وزارت علوم و معاونت علمی متفاوت هستند و این سامانه ها تا وقتی کارکرد متفاوت و مکملی نسبت به هم دارند برای توسعه فناوری مفید هستند.
ضمن این که باید منتظر مانند و دید دست کم تا آخر سال جاری چه تعداد از نیازهای ایده های ثبت شده در سامانه نان به وسیله ایده ها به پاسخ فناورانه می رسند و دستگاه های متولی بازار اقتصاد دانش بنیان مانند وزارت نفت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهاد کشاورزی و صاحبان صنایع مختلف به سمت سرمایه گذاری و تجاری سازی این نیازها می روند، مسئولان سامانه نان بخصوص معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم و بخصوص دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت خانه باید با عرضه گزارش های نوبه ای رسانه ها و مردم را از پیشرفت سامانه و نهایی شدن بخش های مختلف آن همینطور قراردادها به نتیجه رسیده آگاه کنند تا هم شناخت نسبت به این سامانه افزایش یابد و هم فرهنگ سازی در مورد آن صورت گیرد.
به ویژه باتوجه به شعار سال که مقام معظم رهبری در سخنرانی ابتدای سال خود آنرا سال تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین نامیدند. موضوعی که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری هم بر آن تاکید نمودند و مراکز علمی و تحقیقاتی را به فکر بازبینی در روندها بشکلی انداخت که ضمن تحقق فرمان رهبر انقلاب اسلامی، از این فرصت برای پیشبرد گفتمان دانش محور در اقتصاد کشور استفاده گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب